Modernizacja maszyny – studium przypadku
W szczególności chcę tu opisać trudny przypadek modyfikacji, kiedy chcąc np. przedłużyć cykl życia maszyny, decydujemy się na wymianę jej sterowania przy pozostawieniu jej dotychczasowej funkcjonalności. Załóżmy, że sterowanie maszyny w najprostszym przypadku zbudowane jest w postaci wolnostojącej szafy elektrycznej. W szafie znajdują się przestarzałe przekształtniki DC, które już dawno nie są produkowane, sterownik PLC, którego nikt serwisować nie potrafi, a producent tego sterownika nie zapewnia już wsparcia, a sama maszyna służy nam doskonale i nie potrzebujemy nowej. Decydujemy się zatem na modernizację, która spowoduje, że nie będziemy obarczeni zmartwieniem perspektywy długotrwałego postoju w momencie, gdy awarii ulegnie komponent, którego nie będzie można łatwo zamienić na nic innego dostępnego na rynku. Wykonujemy nową szafę elektryczną maszyny, tak jak pokazano na obrazku poniżej.
Wymieniamy na maszynie siłowniki pneumatyczne na nowe, silniki prądu stałego na silniki prądu zmiennego (o zbliżonych parametrach) sterowane za pomocą znanych przez służby utrzymania ruchu przekształtników, wyposażamy szafę elektryczną w sterownik PLC znany doskonale automatykom, wymieniamy przestarzały pulpit operatorski z ogromna ilością pokręteł, przycisków i lampek na kolorowy, dotykowy panel operatorski i zachowujemy pełną funkcjonalność przestarzałego pulpitu odwzorowując jego funkcje na panelu. Czy powstają nowe zagrożenia? Załóżmy w najgorszym przypadku, że tak. Może się okazać, że nie dokonamy wymiany silników prądu stałego na silniki prądu zmiennego o identycznych parametrach, a nowy projekt szafy elektrycznej, uwzględniający najnowszy stan wiedzy techniki spowodował konieczność użycia aparatury łączeniowej, dla której zmieniły się parametry zasilania maszyny w energię elektryczną. Wymiana niektórych siłowników pneumatycznych – jeśli nie udało się wymienić je na identyczne – mogła spowodować konieczność dokonania niektórych zmian konstrukcyjnych, i zmian w zapotrzebowaniu na zasilanie energią pneumatyczną, zatem nie można stwierdzić, że nowych zagrożeń nie ma.
Nowe zagrożenia mogą być następstwem pojawienia się nowego ryzyka lub nie. Jeśli w tym miejscu stwierdzilibyśmy, że pojawiające się zagrożenia nie powodują powstania nowego ryzyka, to już w tym momencie moglibyśmy dojść do wniosku, że nie nastąpiła istotna zmiana. Jeśli natomiast stwierdzimy, że wymiana siłowników i zmiany konstrukcyjne konieczne na montaż nowych może być powodem pojawienia się nowych zagrożeń np. uderzeniem, zgnieceniem lub zmiażdżeniem, albo zmiany takie powodują, że konieczna jest przebudowa osłon stałych i/lub ruchomych np. z powodu konieczności dokonania zmian pod nowy typ siłowników pneumatycznych, to w takim przypadku można dojść do wniosku, że nowe zagrożenia spowodowały powstanie nowego ryzyka, którego nie było przed modyfikacją.
Istniejące środki ochronne mogą okazać się przestarzałe lub nieadekwatne po wymianie siłowników pneumatycznych lub po wymianie silników prądu stałego na silniki prądu zmiennego. Może okazać się, że skróceniu uległy odległości bezpieczeństwa (opisane w normie PN-EN ISO 13857). Konieczność dobudowania nowej osłony powoduje, że techniczny środek ochronny w postaci osłony stałej nie może funkcjonować w takiej samej postaci, jak przed modyfikacją.
Przykładem najprostszych środków bezpieczeństwa są osłony. Prostymi środkami są również takie, które można włączyć w urządzenia ochronne, których przetwarzanie jest już zaprojektowane i takie, które niezależnie od istniejącego sterowania bezpieczeństwa ukierunkowane są wyłącznie na zatrzymanie niebezpiecznych funkcji maszyny.
Najprostsze rozwiązania bezpieczeństwa stoją najwyżej w hierarchii podejmowanych środków bezpieczeństwa, w myśl zasady, że będą funkcjonować najdłużej. Jeśli w wyniku modyfikacji kontrola bezpieczeństwa maszyny nie została zmieniona tak, że funkcjonowanie elementów sterowania związanych z bezpieczeństwem uległo zmianie, np. jeśli producent pierwotnej maszyny zaprojektował układ, w którym możliwość odryglowania i otwarcia drzwi następuje dopiero w momencie zatrzymania się napędów, to pozostawiając taką funkcjonalność nie ma powodu sądzić, że nastąpiła istotna zmiana, zwłaszcza, że funkcjonalnie maszyna pozostała taka sama, unowocześniliśmy jedynie jej sterowanie i sposób nadzorowania bezpieczeństwa. Dobudowanie osłon, wymiana urządzeń blokujących i pozostawienie pierwotnej (bądź usprawnionej) funkcjonalności nadzorowania bezpieczeństwa nie musi skutkować istotną zmianą.
